Mỗi khi Tết đến xuân về. Trong lòng mỗi người con đất Việt lại trỗi dậy một niềm hân hoan khó tả. Giữa muôn vàn những đổi thay của cuộc sống hiện đại. Có những giá trị truyền thống vẫn còn mãi vẹn nguyên. Và trên mâm cỗ cúng gia tiên hay trong những bữa cơm sum họp đầu năm. Không gì có thể thay thế được vị trí của chiếc bánh chưng xanh và đòn bánh tét tròn đầy – những thức quà không chỉ ngon miệng mà còn chứa đựng cả một trời văn hóa và lịch sử dân tộc.
1. Sự Tích Lang Liêu: Cội Nguồn Của Lòng Hiếu Thảo và Nền Văn Minh Lúa Nước
Để hiểu về ý nghĩa của bánh chưng, bánh tét. Chúng ta phải quay ngược thời gian trở về với câu chuyện huyền sử từ thời Vua Hùng thứ 6. Khi vua cha muốn tìm người kế vị. Ngài đã ra một đề bài vô cùng ý nghĩa: ai tìm được lễ vật dâng cúng tổ tiên làm hài lòng đức vua nhất sẽ được truyền ngôi.
Trong khi các hoàng tử khác đua nhau tìm kiếm sơn hào hải vị, của ngon vật lạ khắp nơi. Thì người con trai thứ 18 là Lang Liêu lại ngày đêm trăn trở. Nhờ tấm lòng hiếu thảo và sự chân thành. Chàng đã được thần linh báo mộng, dạy cho cách làm hai loại bánh độc đáo.
- Bánh Chưng: Có hình vuông, tượng trưng cho Đất. Bên trong là thịt mỡ, đậu xanh, được bao bọc bởi lớp nếp dẻo thơm. Tất cả được gói trong những lớp lá dong xanh mướt, thể hiện sự trân quý của con người với đất mẹ, nơi nuôi dưỡng vạn vật sinh sôi.
- Bánh Dày: Có hình tròn, tượng trưng cho Trời. Chiếc bánh trắng ngần, tinh khiết làm từ hạt gạo nếp quý giá nhất.
Hai thứ bánh giản dị nhưng chứa đựng triết lý “Thiên – Địa” sâu sắc. Thể hiện lòng biết ơn trời đất và tôn vinh hạt gạo – thành quả lao động của nền văn minh lúa nước đã giúp Lang Liêu được vua cha truyền ngôi.
2. Bánh Tét: Biểu Tượng Của Sự Sum Vầy và Tình Mẫu Tử
Nếu bánh chưng là đặc trưng của ngày Tết miền Bắc thì bánh tét lại là linh hồn của mâm cỗ miền Trung và miền Nam. Về cơ bản, nguyên liệu của bánh tét khá tương đồng với bánh chưng, nhưng lại mang hình trụ dài, tròn trịa.
Hình dáng này của bánh tét mang nhiều ý nghĩa. Có người cho rằng, đó là biểu tượng cho sự sum vầy, đoàn kết của các thành viên trong gia đình. Cũng có một sự tích cảm động kể rằng. Hình dáng đòn bánh tét ngày nay là mô phỏng lại hình ảnh người mẹ ôm con vào lòng. Thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng và sự bao bọc, chở che. Việc cùng nhau ngồi canh nồi bánh tét nghi ngút khói bên bếp lửa hồng đã trở thành một ký ức tuổi thơ ấm áp của biết bao thế hệ.
3. Không Chỉ Là Món Ăn, Đó Là Di Sản
Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, bánh chưng và bánh tét không chỉ đơn thuần là một món ăn. Chúng là sợi dây kết nối giữa các thế hệ. Là lời nhắc nhở con cháu về cội nguồn, về lòng biết ơn tổ tiên và công lao của những người đi trước. Việc dâng lên bàn thờ tổ tiên cặp bánh chưng, bánh tét thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” sâu sắc của dân tộc ta.
Ngày nay, dù cuộc sống bận rộn, nhiều gia đình không còn giữ thói quen tự gói bánh, nhưng giá trị và ý nghĩa của chúng vẫn không hề phai nhạt. Chiếc bánh chưng xanh, đòn bánh tét dẻo thơm vẫn mãi là biểu tượng trọn vẹn và ấm áp nhất của ngày Tết cổ truyền Việt Nam.
